ایلان ماسک با دایرةالمعارف جدید و مبتنی بر هوش مصنوعی خود به نام گروکی پدیا (Grokipedia)، از همان ابتدا دردسرهای جدی درست کرده است که طبق پژوهشی تازه، اعتبار این پلتفرم را به شکلی جدی زیر سؤال می‌برد.
در پژوهشی جدید، ادعا شده است که گروکی پدیا مملو از ارجاعاتی به منابع بسیار بی اعتبار بوده و به‌شدت سوگیری دارد. این پلتفرم که در ماه گذشته، یعنی سپتامبر 2025 توسط شرکت هوش مصنوعی xAI متعلق به ماسک راه‌اندازی شد، قرار بود یک رقیب تازه برای ویکی‌پدیا باشد؛ پلتفرمی که ماسک و برخی افراد دیگر، بارها آن را به داشتن سوگیری لیبرال متهم کرده‌اند.
اما نکته عجیب و تکان‌دهنده این است که نتایج پژوهش نشان می‌دهد گروکی پدیا نه‌تنها بخش زیادی از متن‌های خود را مستقیماً از ویکی‌پدیا کپی کرده، بلکه حتی برای پشتیبانی از ادعاهایش به منابعی استناد کرده که خود Wikipedia به دلیل «بی اعتباری کامل» آن‌ها را در فهرست سیاه قرار داده است.
شوک‌برانگیزترین نمونه‌ای که محققان یافته‌اند مربوط به مدخلی است که Grokipedia درباره تئوری توطئه «Clinton body count» منتشر کرده بود؛ تئوری که سال‌ها پیش به‌طور کامل رد شده است. منبعی که این پلتفرم برای تأیید این ادعا مورد استناد قرار داده بود، InfoWars بوده که بارها به‌دلیل انتشار اطلاعات جعلی و نظریه‌های توطئه بی‌پایه، رسماً بی‌اعتبار شناخته شده است.
چرا این موضوع مهم است؟
این ماجرا نور بسیار شدیدی بر یک مشکل بزرگ در ابزارهای اطلاعاتی جدید مبتنی بر هوش مصنوعی می‌اندازد؛ اینکه چنین ابزارهایی ظاهراً هیچ استاندارد مشخص و قابل اتکایی برای تشخیص منابع معتبر ندارند.
براساس داده‌های همین پژوهش، مقاله‌هایی که گروکی پدیا بدون کپی‌کردن از ویکی‌پدیا تولید کرده، بیش از 3 برابر احتمال دارد سراغ منابع نامعتبر بروند و احتمال اینکه به یک منبع موجود در فهرست ممنوعه استناد کنند هم حدود 13 برابر بالاتر است. این مسئله پیامدهای قابل‌توجهی دارد، زیرا یک پلتفرم هوش مصنوعی با چنین وسعتی می‌تواند به‌سرعت این نوع اطلاعات آلوده به توطئه را در مقیاس میلیونی منتشر کند؛ آن هم در شرایطی که هیچ ویراستار انسانی قبل از انتشار، حتی لحظه‌ای به آن نگاه نکرده باشد.
در شرایطی که بسیاری از مردم برای دسترسی سریع به اطلاعات، به ابزارهای هوش مصنوعی تکیه می‌کنند، چنین وضعیتی می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
وقتی کسی از یک مدل هوش مصنوعی درخواست اطلاعات می‌کند، ممکن است پاسخ‌های آمیخته به جهت‌گیری سیاسی یا تحلیل‌های گمراه‌کننده دریافت کند، بدون اینکه حتی لحظه‌ای از این موضوع مطلع شود. این وضعیت عملاً مرز میان «واقعیت» و «چیزی که الگوریتم ساخته» را از بین می‌برد و تشخیص حقیقت را دشوارتر می‌کند. علاوه بر این، باید توجه داشت که ماسک اکنون کنترل چندین پلتفرم بزرگ ارتباطی و اطلاعاتی را در اختیار دارد: X (توییتر سابق) و شرکت هوش مصنوعی xAI. این سطح از کنترل بر جریان اطلاعات، موضوعی است که به خودی خود حساسیت‌برانگیز محسوب می‌شود.
واکنش ایلان ماسک به انتقادات
ماسک در واکنش به نقدها اعلام کرده که قصد دارد گروکی پدیا را با نام جدید «Encyclopedia Galactica» بازسازی کند. اما همان‌گونه که کارشناسان تأکید می‌کنند، نام جدید تفاوتی ایجاد نمی‌کند. تا زمانی که چنین پلتفرمی فاقد سازوکارهای شفاف مسئولیت‌پذیری و بدون پایبندی به منابع قابل‌اعتماد عمل کند، بیش از آنکه محلی برای اصلاح اطلاعات نادرست باشد، به ماشینی تبدیل می‌شود که اطلاعات غلط را در مقیاس گسترده تکثیر می‌کند.
در همین حال، بنیاد Wikimedia، یعنی تیم پشتیبان Wikipedia، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده است که این وضعیت دقیقاً نشان می‌دهد چرا مدل «باز، جامعه‌محور و مشارکتی» آن‌ها همچنان قابل‌اعتماد بوده؛ زیرا تنها روشی است که می‌تواند به‌طور واقعی اعتماد عمومی را جلب کند.
اولین باشید که نظر می دهید