سحابی چیست؟ تعریف، موقعیت و گونه‌ها

سحابی‌ها ابرهای عظیم گازی میان ستاره‌ای هستند که نقش محوری در چرخه‌ی حیات ستارگان ایفا می‌کنند. واژه «سحابی» در زبان لاتین به معنای «مه، بخار، مه، دود، بازدم» است، اما در بستر دانش ستاره‌شناسی، به any celestial object [هر جرم آسمانی] که هنگام رصد با تلسکوپ به صورت ابر ظاهر شود، اشاره دارد.

به گزارش سرویس اخبار نجوم آژانس فناوری تکنا، برخی سحابی‌ها در اثر خروج گاز و غبار طی یک ابرنواختر – انفجار ستاره‌ای در حال مرگ – شکل می‌گیرند. در حالی که برخی دیگر از تراکم ابرهای سرد گازی و غباری میان ستاره‌ای پدید می‌آیند. هنگامی که این نواحی به اندازه‌ی کافی متراکم شوند قادر به زایش ستارگان جدید هستند؛ به همین دلیل گاه از آن‌ها با عنوان گهواره ستاره یاد می‌شود.

سحابی‌ها در اشکال و ابعاد گوناگون وجود دارند. می‌توان آن‌ها را به زیرگروه‌های متعددی همچون سحابی‌های سیاره‌نما، بقایای ابرنواختر، سحابی‌های تاریک و سحابی‌های گسیلشی طبقه‌بندی کرد. در گذشته که تلسکوپ‌ها به قدرت امروزی نبودند، این اصطلاح کهکشان‌هایی مانند همسایه‌ی ما آندرومدا را نیز در برمی‌گرفت که اغلب با عنوان «سحابی آندرومدا» شناخته می‌شد با این حال، به لطف بهره‌مندی از تلسکوپ‌های مدرن، اکنون می‌دانیم که کهکشان‌ها به هیچ وجه شبیه‌ی ابر نیستند، بلکه از میلیاردها ستاره تشکیل شده‌اند. این بدان معناست که ستاره‌شناسان در حال حاضر واژه‌ی سحابی را برای ابرهای واقعی – گاز و غبار – که در درون کهکشان خودمان قرار دارند، اختصاص می‌دهند.

موقعیت سحابی‌ها

سحابی‌ها اغلب در فضای میان ستارگان، که به عنوان محیط میان ستاره‌ای شناخته می‌شود، یافت می‌شوند. به طور میانگین، این ناحیه تنها حاوی حدود یک اتم در هر سانتی‌متر مکعب است. با این حال، در برخی نقاط تراکم می‌تواند به شکل قابل توجهی بالاتر از این باشد به اندازه‌ای که از طریق تلسکوپ قابل رؤیت باشد. نتیجه این پدیده چیزی است که ما آن را سحابی می‌نامیم و آن‌ها از دیدنی‌ترین مناظر در علم ستاره‌شناسی هستند. در واقع بسیاری از تصاویر نمادین تلسکوپ فضایی هابل، مانند ستون‌های آفرینش تصاویری از سحابی‌ها هستند.

انواع مختلف سحابی‌ها

انواع گوناگونی از سحابی‌ها وجود دارند که بر حسب نحوه‌ی تشکیل و ترکیب آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند. اکثر سحابی‌ها عمدتاً از گاز هستند که می‌توانند با نور خود بدرخشند و نمایش‌های رنگارنگی را خلق کنند که با آن‌ها آشنایی داریم. اما سحابی‌های دیگر – مانند اصطلاح «سحابی تاریک» – از نظر ترکیب بسیار غباری هستند و به جای درخشش، این غبار باعث مسدود شدن نور اجرام دورتر از آن می‌شود.

ارتباط میان سحابی‌ها و ستارگان

سحابی‌ها در چرخه‌ی حیات ستارگان، هم در تولد و هم در مرگ آن‌ها، نقش کلیدی ایفا می‌کنند. ستارگان درون توده‌های متراکم گاز، غبار و سایر مواد درون سحابی‌های گسیلشی منتشر، که اغلب با عنوان «گهواره ستاره» (گهواره ستاره – مهد کودک [ مهد کودک = مهد کودک] = مهد کودک ستاره) نیز شناخته می‌شوند، متولد می‌شوند.

ستون‌های آفرینش هابل در این دسته قرار می‌گیرند. همان طور که سحابی معروف جبار – که ممکن است خودتان از طریق دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک دیده باشید – نیز در این دسته جای می‌گیرد. نیروی اصلی که در اینجا عمل می‌کند، گرانش است که باعث می‌شود محیط میان ستاره‌ای رقیق به یک سحابی متراکم شود و گرانشی است که باعث فرو ریختن توده‌های درون سحابی به درون ستاره‌ها می‌شود.